MAKİNA
ASANSÖR
LVD
EMC
YAPI
GEZİ TEKNELERİ
GAZ YAKAN
TIBBİ CİHAZ
ISO 9001
ISO 14001
ISO 22000
ISO 27001
OHSAS 18001
ISO 13485
ISO 10002
ISO 50001
KALDIRMA
BASINÇLI
ELEKTRİKSEL
ASANSÖR
LVD TESTİ
EMC TESTİ
SIZDIRMAZLIK
YANGIN TESTİ
GÜRÜLTÜ TESTİ
MEKANİK TEST
I. GİRİŞ
Çoğunlukla yük taşımacılığı için kullanılan O kategorisi araçların tasarımına ve kullanım amacına bağlı olarak azami kütlesi 40 tonu bulabilmektedir.
Üretici firmalar tarafından Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği’ne (2007/46/AT) göre tip onayı belgesi alınıp, belgede belirtilen teknik özelliklere uygun olarak üretim yapılması gerekmektedir.
İlgili teknik mevzuatta, bu araçların trafikte seyrederken insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından oluşturacağı risklerin minimuma indirilmesi için gerekli şartlar belirlenmiş olup, bu araçların teknik mevzuata uygun olarak yani güvenli olarak üretilmesi büyük önem arz etmektedir.
Vurgulanması gereken bir diğer husus ise M ve N kategorisi araç üreticilerine kıyasla O kategorisi araç üreticisi firmaların sayısının Türkiye’de oldukça fazla oluşudur.
Belirtilen hususlar değerlendirildiğinde, O kategorisi araçlar ile ilgili gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından taşıdığı önem dikkat çekmektedir.
Bu kapsamda O kategorisi araçlar üretilirken uyulması gereken güvenlik gereklerini belirtmekte olup, gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinde ilgili personele yardımcı olması amacıyla hazırlanmıştır.
II. AMAÇ
O-kategorisi araçlara yönelik gerçekleştirilecek piyasa gözetimi ve denetiminin amacı:
- Geniş kapsamlı bir tarama yapılarak üretici/ithalatçı firmalar ile marka/model bazında araçların tespiti,
- Yapılan tespitler ışığında riskli araçlar ve risk teşkil eden firmaların belirlenmesi,
- Haksız rekabetin önlenmesi, üretici ve ithalatçıların belirli uygunluk seviyesine ulaşmasının sağlanması,
- Teknik düzenlemesine uygun olmadan üretilen araçların trafikte seyretmesini engelleyerek bu araçların sebep olabileceği yaralanma, can ve mal kayıplarının önlenmesi,
- Denetimler ve alınan önlemler ile piyasada farkındalık oluşturulmasıdır.
III. DAYANAK
- 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun,
- Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik,
- Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği,
- Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği (2007/46/AT) ve alt Yönetmelikleri,
- Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu Teknik Düzenlemeleri (Regülasyonları) esas alınarak hazırlanmıştır.
IV. ÜRÜN HAKKINDA TEKNİK BİLGİLER
O kategorisi araçlar (römork ve yarı römork); yük/insan taşınması veya insanların yaşaması amacıyla, motorlu bir araç tarafından çekilmek üzere tasarlanmış ve imal edilmiş, kendinden tahrikli olmayan tekerlekli araçlardır. Piyasada treyler olarak da tabir edilmektedirler. Bu kategorideki araçlar azami kütlesine göre 4 alt kategoriye ayrılmaktadırlar:
- O1 kategorisi: Azami kütlesi 0,75 ton’u aşmayan,
- O2 kategorisi: Azami kütlesi 0,75 ton’u aşan, 3,5 ton’u aşmayan,
- O3 kategorisi: Azami kütlesi 3,5 ton’u aşan, 10 ton’u aşmayan,
- O4 kategorisi: Azami kütlesi 10 ton’u aşan O kategorisi araçlardır.
O kategorisi araç üreticisi firmaların, Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliğine (2007/46/AT) göre tip onayı belgesi almaları gerekmektedir. Onay Kuruluşu tarafından gerekli teknik şartları sağlayan imalatçı firmalara verilen tip onayı belgesi, firmanın ve üretilen araçların belgede belirtilen araç tipiyle ilgili belgenin verildiği tarihteki teknik mevzuatın gereklerini yerine getirdiğini belgelemekte olup, mevzuatta yeni hükümlerin yürürlüğe girmesi durumunda tip onayı belgesinin güncel mevzuata göre kapsam genişletmesinin (güncellemesinin) yapılması gerekmektedir. Aksi takdirde söz konusu tip onayı belgesi yeni yürürlüğe giren şartları karşılamaması sebebiyle geçersiz duruma düşmektedir.
Firmaların üretebileceği araç tipleri ve araçlara ait teknik detaylar tip onayı belgesinde belirtilmektedir. Firmaların tip onayı belgesinde belirtilen araç tipleri haricinde araç üretmesi veya aracı üretirken tip onayı belgesinde belirtilenlerden farklı aksam kullanması mevzuata aykırı bir uygulama olup, aynı zamanda insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından tehdit oluşturacak nitelik taşıyabilmektedir.
Ayrıca, Onay Kuruluşu tarafından firmanın üretim tesisi incelenerek tip onayı belgesi verilmekte olup, firmanın tip onayı belgesinde belirtilenden farklı bir adreste üretim yapması mevzuata aykırı bir uygulamadır. Herhangi bir adres değişikliği olması durumunda firmanın Onay Kuruluşuna başvurması ve tip onayı belgesinde kapsam genişletmesi yaptırdıktan sonra üretime devam etmesi gerekmektedir.
Üretilecek araçlarda kullanılacak aydınlatma elemanları, fren sistemi, dingiller, bağlantı tertibatı, paçalık sistemleri gibi aksamlar ile araca ait kütle ve boyutlar gibi fiziksel özellikler tip onay belgesinde belirtilmiş olup, tip onayı verilmesi aşamasında Onay Kuruluşunca atanmış olan teknik servis tarafından testi yapılan prototip araç, aracın teknik dosyasında belirtilen özelliklere ve aksamlara sahip olması şartıyla ilgili testlerden geçerek tip onayı belgesini alabilmektedir. Dolayısıyla, tip onayı alındıktan sonraki üretim aşamasında da tip onayı belgesinde belirtilen aksamların kullanılması ve belgedeki özelliklere uygun araç üretilmesi gerekmektedir.
Bu bölümde, O kategorisi araçların aksamlarına ilişkin özelliklere yer verilmiştir.
4.1. Araç Tanıtım Etiketi (AB/19/2011)
Üretilen her bir araçta “Motorlu Araçların ve Römorklarının Araç Tanıtım Numarası ve İmalatçının Zorunlu Levhaları ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”ne (AB/19/2011) göre; göze çarpan ve kolayca ulaşılabilir bir pozisyonda, takılı olduğu parça kullanımda değiştirmeye maruz kalmayacak şekilde imalatçı zorunlu levhası bulunması gerekmektedir. Söz konusu levhanın dikdörtgen şeklinde metal veya kendinden yapışan bir etiketten oluşması ve metal olması halinde araç üzerine perçinle sabitlenmesi gerekmektedir. Aşağıdaki bilgiler silinmeyecek bir şekilde imalatçı zorunlu levhası üzerine yazılmış olmalıdır:
- İmalatçı firma adı
- Aracın tip onayı numarası
- Araç tanıtım numarası (şasi numarası)
- Teknik olarak müsaade edilen azami yüklü kütle
- Önden arkaya doğru sırasıyla listelenen her bir dingil üzerine düşen teknik olarak müsaade edilen azami kütle
- O3 ve O4 kategorisi araçlarda, bir dingil grubu üzerindeki teknik olarak müsaade edilen azami kütle, (dingil grubuna karşılık gelen girdi “T” harfiyle tanımlanır)
Araç tanıtım numarasının karakterlerinin yüksekliği 4 mm’den az olmamalı, araç tanıtım numarasının dışındaki bilgilerin karakterlerinin yüksekliği ise 2 mm’den az olmamalıdır.
Bağlantı noktası ilk dingil olarak varsayılmakta ve “0” olarak numaralandırılmaktadır.
Ayrıca, zorunlu olmamakla birlikte imalatçı tarafından, O3 ve O4 kategorisi araçlarda imalatçı zorunlu levhası üzerinde, tasarlanan tescilde/hizmette müsaade edilen azami yüklü kütleyi belirtilebilmektedir. Böyle bir durumda, kütlelerin belirtildiği imalatçı zorunlu levhası kısmı, iki sütuna ayrılmalıdır. Tasarlanan tescilde/hizmette müsaade edilen azami kütleler sol sütunda ve teknik olarak müsaade edilen azami yüklü kütleler de sağ sütunda belirtilmelidir. Aracın tescil edileceği ülkenin kodu da sol sütunun başlığı olarak belirtilmelidir. Bu duruma örnek bir levha aşağıda verilmiştir.
Araç üzerinde bulunması gereken bir diğer bilgi olan ve imalatçı tarafından üretilen her bir araca verilen araç tanıtım numarası (VIN – Vehicle Identification Number) 17 haneden oluşmaktadır. Araç tanıtım numarasının özelliklerine ilişkin bilgiler ekteki kontrol listesinde yer almaktadır.
WMI Kodu, dünyada bulunan tüm araç imalatçılarını tanımlamak için kullanılan, imalatçıya özel kodlardır. VDS Kodu, araç tipi, şasi tipi veya üstyapı tipi gibi araç tipini belirleyecek temel özellikleri içeren kodlardır. VIS Kodu, araçta bulunan özellikleri belirten kodlardır.
Araç tanıtım numarası; tek bir hat üzerine, şasi, çerçeve veya diğer benzer yapılar üzerine basma veya mekanik çekiçleme yoluyla, açıkça görülebilir, ulaşılabilir ve tamamen silinmeyecek veya bozulmayacak bir konuma ve aracın sağ tarafına yerleştirilmelidir. Şasi üzerine vurulmuş olan VIN karakterlerinin yüksekliği 7 mm’den daha az olmamalı ve karakterler arasında boşluk olmamalıdır.
4.2. Arka Tescil Plakası Yeri (AB/1003/2010)
“Motorlu Araçların ve Römorklarının Arka Tescil Plakasının Takıldığı ve Sabitlendiği Alan ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”ne (AB/1003/2010) göre; motorlu araçların ve römorkların arka kısmında tescil plakası takılması için bir alan bulunması gerekmektedir.
Bu alan, asgari 520 mm genişlik ve 120 mm yükseklik veya 340 mm genişlik ve 240 mm yükseklikten, düz veya düze yakın bir dikdörtgen zeminden oluşmalıdır.
Plakanın alt kenarının yer zemininden yüksekliği 300 mm’den daha az olmamalıdır. Plakanın üst kenarının yer zemininden yüksekliği 1200 mm’yi aşmamalıdır. Ancak, aracın yapısı sebebiyle yükseklik koşullarına uymanın uygulanabilir olmadığı durumlarda, aracın yapısal özellikleri imkân verdiği kadar bu limite yakın olması ve hiçbir durumda 2000 mm’yi aşmaması sağlandığında, azami yükseklik 1200 mm’yi aşabilmektedir. Denetimler esnasında, belirtilen yükseklikler araç yüklü değilken ölçülmelidir.
4.3. Arka Koruma Tertibatı (BM/AEK R-58)
Kaza esnasında O3 ve O4 kategorisi araçların altına arkadan taşıt girişine karşı koruma sağlamak amacıyla arka koruma donanımı (RUP) bulundurmaları gerekmektedir.
RUP aracın arkasına mümkün olduğu kadar yakın olarak monte edilmeli ve alt kenarı ile yer arasındaki boşluk, taşıt yüksüz olsa dahi, RUP’un bütün genişliği boyunca 550 mm’yi geçmemelidir.
RUP genişliği, zemine temas eden tekerleklerin yanakları hariç, tekerleklerin en dış kenarlarında ölçülen arka dingil genişliğini hiç bir noktada geçmemeli ve her iki tarafta 100 mm’den daha içeride olmamalıdır. Birden fazla arka dingil bulunması durumunda, genişliği en fazla olan arka dingilin genişliği göz önüne alınmalıdır.
RUP en kesitinin yüksekliği 100 mm’den az olmamalıdır. RUP yan uçları arkaya eğilmemeli ya da keskin bir dış uca sahip olmamalıdır.
4.4. Fren Sistemi (BM/AEK R-13)
Üretilen araçların fren sisteminin BM/AEK R-13 teknik düzenlemesine göre tip onaylı olması gerekmektedir.
Üreticiler tarafından tip onay belgesi alınacak bir araç tipine ait prototip araç üretilmekte ve bu araca ait; belirli hızlarda ve yük durumlarındaki frenleme karakteristikleri, fren tepki süreleri, park durumunda park frenlerinin yeterliliği, frenleme için gerekli hava basıncı gibi fren sistemiyle ilgili özellikler incelenerek gerekli tüm teknik şartları sağlaması halinde tip onayı belgesi verilmektedir.
Bu sebeple, denetlenen araç üzerinde bulunan fren sisteminin tip onaylı olması yeterli olmayıp, aynı zamanda MARTOY’a göre alınmış araç tip onayı belgesinde belirtilenle aynı fren sisteminin olması gerekmektedir. Bu kapsamda, denetim esnasında araç üzerindeki fren sistemine ait bilgiler kontrol listesine kaydedilmelidir.
Ayrıca, fren karakteristiklerini doğrudan etkileyen aksamların başında yer alan dingiller (akslar) de araç tip onayında belirtilenlerle bire bir uyumlu olmalıdır. Bu sebeple, denetim esnasında dingillere ait marka/model/tip/yük kapasitesi gibi bilgiler de eksiksiz olarak kontrol listesine kaydedilmelidir.
4.5. Aydınlatma ve Işıklı Sinyal Cihazları (BM/AEK R-48)
Araçlar üzerinde kullanılacak aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazlarının özellikleri, araca yerleştirilmesi ve yerleştirildikten sonra sağlamaları gereken görünürlük özellikleri ile ilgili olarak BM/AEK R-48 teknik düzenlemesine göre tip onayı belgesi alınması gerekmektedir.
Denetlenen araç üzerinde bulunan aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazlarının tip onaylı olması yeterli olmayıp, aynı zamanda MARTOY’a göre alınmış araç tip onayı belgesinde belirtilenle aynı cihazların araç üzerinde olması gerekmektedir.
Araçlarda kullanılan lambalar ayrı ayrı üretilmek yerine çoğunlukla grup olarak üretilmekte olup, lamba grubunun üzerinde tip onayı belgesi ve grubun içerdiği her bir lamba türüne ait kodlar yer almaktadır.
Araçlarda bulunması gereken aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazları ve bu cihazlara ilişkin işaretlemeler kontrol listesinde verilmiştir.
4.6. Yan Koruma Donanımı (BM/AEK R-73)
Yayalar, bisiklet ve motosiklet sürücüleri gibi korunması olmayan yol kullanıcılarının O3 ve O4 kategorisi araçların yanından geçerken altlarına düşme tehlikesine ve tekerlekler arasında kalma riskine karşı etkin korunmasını sağlayacak şekilde yan koruyucularla donatılarak tip onayı almaları gerekmektedir.
Taşıtın yapısı veya karakteristikleri sebebiyle yanlarındaki elemanları, yanal koruyucu eleman görevi yapacak şekilde tasarlanmış veya donatılmış araçlar yanal koruyucu tertibata sahip olarak kabul edilmektedirler.
Yanal koruyucu eleman, taşıtın toplam genişliğini artırmamalı ve dış yüzeylerinin esas kısmı, taşıtın en dış düzleminden (maksimum genişlikten) en fazla 120 mm içeride olmalıdır.
Yanal koruyucunun arka tekerlekten sonraki ucu, en azından 250 mm boyunca arka lâstiklerin en dış kenarlarına göre 30 mm’den daha fazla içeride olmamalıdır.
Koruyucu eleman sürekli düz yüzeyden veya bir ya da daha fazla sayıdaki yatay raylardan veya bunların kombinasyonundan oluşabilir. Raylar kullanıldığında, raylar esas olarak düz yüzeyli olmalı, birbirlerinden 300 mm’den daha fazla uzakta ve O3 kategorisinde 50 mm’den, O4 kategorisinde ise 100 mm’den daha az yükseklikte olmamalıdır.
Bu donanım yarı römorklarda, eğer destek ayakları bulunuyorsa, destek ayaklarının enine orta düzleminin arkasına 250 mm’den daha fazla uzakta olmamalı; ancak hiçbir durumda ön kenardan, king pin merkezi boyunca geçen enine düzleme olan mesafe 2700 mm’yi geçmemelidir.
Yanal koruyucunun alt kenarı hiçbir noktada zeminden 550 mm’den daha yukarıda olmamalıdır.
Bu Yönetmeliğin boyutlarla ilgili şartlarını yerine getirmeleri halinde, taşıta kalıcı olarak monte edilen yedek tekerlekler, akü kutusu, hava depoları, yakıt depoları, lâmbalar, reflektörler ve takım kutuları gibi elemanlar, yanal koruyucu olarak değerlendirilebilmektedirler.
Yan koruyucu yapı; fren, hava veya yakıt borularının tutturulması için kullanılmamalıdır.
4.7. Elektromanyetik Uyumluluk (BM/AEK R-10)
Elektromanyetik uyumluluk (Electro Magnetic Compatibility – EMC) onayı; araç üzerindeki elektronik ve elektrikli sistemlerin, araç üzerindeki benzer diğer sistemlerle etkileşim içerisine girmeden, ayrıca dışarıdan gelen elektromanyetik etkilerden etkilenmeyecek şekilde çalışabildiğini belgelemektedir.
Römork ve yarı römorkların üzerinde elektrik motoru, soğutucu sistemleri gibi elektromanyetik kararlılığı etkileyecek ekipmanların bulunması durumunda, bu ekipmanların da BM/AEK R-10 teknik düzenlemesine göre tip onaylı olması gerekmektedir.
4.8. Mekanik Bağlantılar (BM/AEK R-55)
O kategorisi araç (römork veya yarı römork) ile çekici araç arasındaki mekanik bağlantıyı sağlayan aksamlardır. Bu bağlantı elemanlarının BM/AEK R-55 teknik düzenlemesine göre tip onaylı olması gerekmektedir.
Mekanik bağlantı elemanları yapısına göre BM/AEK R-55 teknik düzenlemesinde sınıflandırılmış olup, araç onayına aracın yükünü taşıyabilecek bağlantı elemanları dâhil edilmektedir. Denetlenen araç üzerinde bulunan bağlantı elemanlarının tip onaylı olması yeterli olmayıp, aynı zamanda MARTOY’a göre alınmış araç tip onay belgesinde belirtilenle aynı bağlantı elemanlarının araç üzerinde olması gerekmektedir. Bu sebeple, denetim esnasında dingillere ait marka/model/tip/yük kapasitesi gibi bilgiler de eksiksiz olarak kontrol listesine kaydedilmelidir.
4.9. Kütle ve Boyutlar (AB/1230/2012)
MARTOY kapsamında üretilecek araçların insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından tehdit oluşturmaması için AB/1230/2012 Yönetmeliğine göre tip onaylı olması ve tip onayı belgesinde belirtilen özelliklere uygun olarak üretilmesi gerekmektedir. Söz konusu Yönetmelik; aracın maksimum kütlesi, dingiller üzerine düşen ağırlık dağılımları, maksimum uzunluk, genişlik ve yükseklik değerleri, dingiller arası mesafeler, manevra kabiliyeti gibi özelliklerine ilişkin hükümler içermektedir. Araçlar tip onayı belgesinde belirtilen kütle ve boyut özelliklerine uygun olarak üretilmediği takdirde; yük dağılımı, frenleme performansı, dönüş çapı gibi özellikleri değişmekte ve bu araçlar trafikte insan sağlığı, can ve mal güvenliği açısından tehdit oluşturabilmektedirler.
4.10. Paçalık Sistemleri (AB/109/2011)
O3 ve O4 kategorisi araçlarda “Motorlu Araçların ve Römorklarının Belirli Sınıflarına Ait Paçalık Sistemleri ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”ne (AB/109/2011) göre bulunması zorunlu olan paçalık sistemleri; çamurluk, yağmur kanatları, saçaklar gibi tertibatlardan oluşan, hareket halindeki aracın lastiklerinin yukarıya doğru fırlattığı suyun dağılmasını azaltmayı amaçlayan sistemlerdir.
4.11. Lastikler (AB/458/2011)
Üretilecek araçların, “Motorlu Araçların ve Römorklarının Lastiklerinin Yerleştirilmesi ile İlgili Tip Onayı Yönetmeliği”ni (AB/458/2011) içerecek şekilde geçerli bir tip onayı belgesine sahip olmaları gerekmektedir. Söz konusu Yönetmelik araçlara takılacak lastiklerin boyutları, yük endeksi, hız endeksi gibi özellikler ile ilgili şartlar içermektedir.
Diğer aksamlarda olduğu gibi denetlenen araç üzerinde bulunan lastiklerin de tip onaylı olması yeterli olmayıp, MARTOY’a göre alınmış araç tip onayı belgesinde belirtilenle aynı özelliklere sahip olması gerekmektedir. Bu sebeple, denetim esnasında lastiklere ait boyutlar, yük endeksi, hız endeksi gibi bilgilerin kontrol listesine eksiksiz olarak kaydedilmesi gerekmektedir.
4.12. Diğer aksamlar
O kategorisi araçlarda, yukarıda bahsedilen aksam/sistemlerin yanı sıra; aracın özelliğine göre tip onayı gerektiren farklı sistemler de olabilmektedir. Örneğin; tehlikeli maddeleri taşımak amacıyla tasarlanan araçlarda (akaryakıt tankeri gibi) BM/AEK R-105 teknik düzenlemesi, dümenlenebilir dingile sahip araçlarda BM/AEK R-79 teknik düzenlemesi, karavan gibi cam bulunduran araçlarda BM/AEK R-44 teknik düzenlemesi, ısıtma sistemine sahip araçlarda BM/AEK R-122 teknik düzenlemesi gibi şartlar aranmaktadır.
V. ÜRÜNÜN TAŞIDIĞI RİSKLER
Motorlu Araçlar ve Römorkları Tip Onayı Yönetmeliği’ne (2007/46/AT) göre alınmış geçerli bir tip onayı belgesine uygun olarak üretilmesi gereken bu araçlar teknik mevzuata uygun olarak üretilmediği takdirde; fren performansı ve kararlılığı, kütle ve boyutlar, aracın dönme yarıçapı, aracın gece koşullarında fark edilmesini sağlayacak aydınlatma ve ışıklı sinyal cihazları, onlarca tonluk ağırlığı kontrolde tutan mekanik bağlantı tertibatı, aracın elektromanyetik kararlılığı, lastiklerin taşınacak yüke ve aracın tasarım hızına dayanıklılığı gibi hayati risk taşıyan koşullar açısından uygun olmayacağı için insan sağlığı, can ve mal güvenliği yönünden risk oluşturmaktadırlar.
Hizmetlerimiz
